(257 - 207 trước Tây lịch)
Nhà Thục chép trong sử nước ta không phải là nước Thục bên Tàu, vì rằng cứ theo sử nước Tàu thì đời bấy giờ đất Ba Thục (Tứ Xuyên) đã thuộc về nhà Tần cai trị rồi, thì còn có vua nào nữa. Vả, sử lại chép rằng khi Thục Vương Phán lấy lấy được nước Văn Lang thì đổi quốc hiệu là Âu Lạc, tức là nước Âu Lạc gồm cả nước Thục và nước Văn Lang. Song xét trong lịch sử không thấy đâu nói đất Ba Thục thuộc về Âu Lạc. Huống chi lấy địa lý mà xét thì từ đất Ba Thục (Tứ Xuyên) sang đến Văn Lang (Bắc Việt), cách bao nhiêu đường đất và có bao nhiêu núi sông ngăn trở, làm thế nào mà quân nhà Thục sang lấy nước Văn Lang dễ dàng như vậy ? Sử cũ lại có chỗ chép rằng An Dương Vương, họ là Thục tên là Phán. Như vậy chắc hẳn Thục tức là một họ nào độc lập ở gần nước Văn Lang, chứ không phải là Thục bên Tàu. Sách "Khâm Định Việt Sử" cũng bàn như thế.
Sử chép rằng Thục Vương hỏi con gái của Hùng Vương thư 18, là Mỵ Nương không được, trong bụng lấy làm tức giận, dặn con cháu ngày sau đánh báo thù lấy nước Văn Lang. Hùng Vương bấy giờ cậy mình có binh cường tướng dũng, bỏ trễ việc nước, chỉ lấy rượu chè làm vui thú. Người cháu Thục Vương tên là Phán, biết tình thế ấy, mới đem quân sang đánh lấy nước Văn Lang. Hùng Vương thua chạy, nhảy xuống giếng mà tự tử.
Năm giáp thìn (275 trước Tây lịch), Thục Vương dẹp yên mọi nơi rồi, xưng là An Dương Vương, cải quốc hiệu là Âu Lạc, đóng đô ở Phong Khê (nay thuộc huyện Đông Anh, tỉnh Phúc An). Hai năm sau là năm bính ngọ (255 trước Tây Lịch), An Dương Vương xây Loa Thành. Thành ấy cao và từ ngoài vào thì xoáy trôn ốc, cho nên mới gọi là Loa Thành. Hiện nay còn dấu tích ở làng Cổ Loa, huyện Đông Anh, tỉnh Phúc An.
Khi An Dương Vương làm vua nước Âu Lạc ở bên này, thì ở bên Tàu vua Thủy Hoàng nhà Tần, đã nhất thống thiên hạ. Đến năm đinh hợi (214 trước Tây lịch). Thủy Hoàng sai tướng là Đồ Thư đem quân đi đánh lấy đất Bách Việt (vào quãng tỉnh Hồ Nam, Quảng Đông và Quảng Tây bây giờ). An Dương Vương cũng xin thần phục nhà Tần. Nhà Tần mới chia đất Bách Việt và đất Âu Lạc ra làm ba quận, gọi là: Nam Hải (Quảng Đông), Quế Lâm (Quảng Tây) và Tượng Quận (Bách Việt).
Người bản xứ ở đất Bách Việt không chịu để người Tàu cai trị, trốn vào rừng ở. Được ít lâu quân của Đồ Thư, vốn là người ở phương bắc, không chịu được thủy thổ, phải bệnh rất nhiều. Bấy giờ người Bách Việt thừa thế nổi lên giết được Đồ Thư.
Chẳng được bao lâu thì nhà Tần suy, nước Tàu có nhiều giặc giã, ở quận Nam Hải có quan úy là Nhâm Ngao thấy có cơ hội, muốn mưu đánh lấy Âu Lạc để lập một nước tự chủ ở phương nam. Nhưng công việc chưa thành, thì Nhâm Ngao mất. Khi sắp mất, Nhâm Ngao giao binh quyền lại cho Triệu Đà để thay mình làm quan úy quận Nam Hải.
Năm quý tị (208 trước Tây lịch) là năm thứ 50 đời vua An Dương Vương. Triệu Đà đem quân sang đánh lấy nước Âu Lạc, lập ra nước Nam Việt 7.
Tục truyền rằng khi An Dương Vương xây Loa Thành, có những yêu quái quấy nhiễu, xây mãi không được. An Dương Vương mới lập đàn lên cầu khấn, có thần Kim Qui hiện lên bày phép cho vua trừ những yêu quái đi, bấy giờ mới xây được thành. Thần Kim Qui lại cho An Dương Vương một cái móng chân, để làm cái lẫy nỏ. Lúc nào có giặc thì đem cái nỏ ấy ra bắn một phát, giặc chết hàng vạn người.
Cũng nhờ có cái nỏ ấy cho nên Triệu Đà đánh không được An Dương Vương. Triệu Đà dùng kế, cho con là Trọng Thủy sang lấy Mỵ Châu là con gái An Dương Vương, giả kết nghĩa hòa thân để do thám tình thực.
Trọng Thủy lấy được Mỵ Châu rồi, hỏi dò vợ rằng: "Bên Âu Lạc có tài gì mà không ai đánh được?" Mỵ Châu nói chuyện cái nỏ, và lấy cho chồng xem. Trọng Thủy bèn lấy cái móng của Kim Qui đi, làm cái lẫy giả thay vào, rồi định về báo tin cho cha biết. Khi sắp ra về, Trọng Thủy hỏi Mỵ Châu rằng: "Tôi về, mà nhỡ có giặc giã đánh đuổi, thì rồi tôi biết đâu mà tìm?" - Mỵ Châu nói rằng: "Thiếp có áo lông ngỗng, hễ khi thiếp có chạy về đâu, thiếp sẽ lấy lông ấy mà rắc ra ở dọc đường thì rồi sẽ biết."
Trọng Thủy về kể lại với Triệu Đà tình đầu mọi sự, Triệu Đà bèn khởi binh sang đánh Âu Lạc. An Dương Vương cậy có cái nỏ, không phòng bị gì cả, đến khi quân giặc đến gần chân thành mới đem nỏ ra bắn, thì không thấy hiệu nghiệm nữa. An Dương Vương mới đem Mỵ Châu lên ngựa mà chạy về phía nam.
Chạy đến núi Mộ Dạ (thuộc huyện Đông Thành, tỉnh Nghệ An) gần bờ bể, vua thấy giặc đuổi kíp quá, mới khấn Kim Qui lên cứu, Kim Qui lên nói rằng: "Giặc ngồi sau lưng nhà vua đấy!" An Dương Vương tức giận quá, rút gươm ra chém Mỵ Châu đi, rồi nhảy xuống bể mà tự tận 8.
Trọng Thủy theo dấu lông ngỗng của vợ rắc, đem binh đuổi đến núi Mộ Dạ, thấy xác vợ chết nằm đó, thương xót vô cùng, vội vàng đem về cấp táng, xong rồi, nhảy xuống cái giếng ở trong Loa Thành mà tự tử.
Nay ở làng Cổ Loa trước đền thờ An Dương Vương có cái giếng tục truyền là Trọng Thủy chết ở giếng ấy. Tục lại truyền rằng Mỵ Châu bị giết đi, vì nỗi tình thực mà phải thác oan, cho nên máu nàng ấy chảy xuống bể, những con trai ăn phải hóa ra có ngọc trân châu. Hễ ai lấy được ngọc ấy đem về rửa vào nước cái giếng ở trong Loa Thành là chỗ Trọng Thủy đã tự tử, thì ngọc ấy trong và đẹp thêm ra.
7 Xin đừng lầm nước Nam Việt ngày xưa với Nam Việt của nước Việt Nam hiện nay.
8 Nay ở trên núi Mộ Dạ, gần xã Cao Ái, huyện Đông Thành, tỉnh Nghệ An, có đền thờ An Dương Vương. Ở đấy có nhiều cây cối và có nhiều chim công, cho nên tục gọi là đền Công hay Cuông.
(257 - 207 BC)
The Shu Dynasty recorded in our country's history is not the Shu Dynasty in China, because according to Chinese history, at that time, the land of Ba Thuc (Tu Xuyen) belonged to the Qin Dynasty, so there was no king left. Moreover, history also recorded that when King Phan of Thuc took over Van Lang, he changed the country's name to Au Lac, meaning that Au Lac included both Thuc and Van Lang. However, looking at history, there is no mention of Ba Thuc belonging to Au Lac. Moreover, looking at geography, from Ba Thuc (Tu Xuyen) to Van Lang (North Vietnam), there are so many land routes and so many mountains and rivers blocking the way, how could the army of Thuc Dynasty go to take over Van Lang so easily? Old history also recorded that King An Duong, whose family name was Thuc, and whose name was Phan. So surely Thuc was an independent family near Van Lang, not Thuc in China. The book "Kham Dinh Viet Su" also discussed the same thing.
History records that Thuc Vuong asked Hung Vuong's daughter, My Nuong, for the 18th letter but was not accepted. He was angry and told his descendants to take revenge and take Van Lang country. Hung Vuong at that time relied on his strong soldiers and brave generals, neglected state affairs, and only enjoyed drinking and partying. Thuc Vuong's nephew, Phan, knew the situation and sent troops to attack and take Van Lang country. Hung Vuong was defeated and fled, jumped into a well and committed suicide.
In the year of Giap Thin (275 BC), Thuc Vuong pacified all places, proclaimed himself An Duong Vuong, changed the country's name to Au Lac, and established the capital in Phong Khe (now Dong Anh district, Phuc An province). Two years later, in the year of Binh Ngo (255 BC), An Duong Vuong built Loa Thanh. The citadel was tall and spiraled from the outside, so it was called Loa Thanh. Currently, there are still traces in Co Loa village, Dong Anh district, Phuc An province.
When An Duong Vuong was king of Au Lac on this side, in China, the Qin Dynasty's Thuy Hoang had unified the world. In the year of Dinh Hoi (214 BC), Thuy Hoang sent his general Do Thu to lead his army to attack and take the Bai Viet land (in the area of Hunan, Guangdong and Guangxi provinces today). An Duong Vuong also submitted to the Qin Dynasty. The Qin Dynasty divided the Bai Viet and Au Lac lands into three districts, called: Nam Hai (Guangdong), Que Lam (Guangxi) and Tuong Quan (Bach Viet).
The natives of the Bai Viet land refused to let the Chinese rule them and fled to the forest. After a while, Do Thu's army, originally from the north, could not stand the water and soil, and became very sick. At that time, the Bai Viet people took advantage of the situation to rise up and kill Do Thu.
Not long after, the Qin Dynasty declined, and China had many wars. In the Nanhai District, there was a mandarin named Ren Ngao who saw an opportunity and wanted to attack and conquer Au Lac to establish an independent country in the south. But before the task was completed, Ren Ngao died. When he was about to die, Ren Ngao handed over his military power to Zhao Tuo to replace him as the mandarin of the Nanhai District.
The year of Gui Ti (208 BC) was the 50th year of King An Duong Vuong's reign. Trieu Tuo led his army to attack and conquer Au Lac, establishing the country of Nam Viet 7.
Legend has it that when An Duong Vuong built Loa Thanh, there were demons that disturbed him, and he could not build it. An Duong Vuong then set up an altar to pray, and the Golden Turtle God appeared and showed him magic to get rid of the demons, and then he could build the citadel. The Golden Turtle God also gave An Duong Vuong a toenail to make a crossbow trigger. Whenever there was an enemy, he would take out the crossbow and shoot it, killing tens of thousands of people.
Thanks to that crossbow, Trieu Da could not defeat An Duong Vuong. Trieu Da used a trick, sending his son Trong Thuy to marry My Chau, An Duong Vuong's daughter, pretending to be a brother-in-law to spy on the truth.
After Trong Thuy married My Chau, he asked his wife: "What talent does Au Lac have that no one can defeat?" My Chau talked about the crossbow, and showed it to her husband. Trong Thuy then took the Golden Turtle's nail, made a fake trigger instead, and planned to go back to tell his father. When he was about to leave, Trong Thuy asked My Chau: "If I return, and the enemy attacks me, where will I find you?" - My Chau said: "I have a goose feather coat, whenever I run somewhere, I will take the feathers and sprinkle them along the road, then I will know."
Trong Thuy returned to tell Trieu Da about the whole situation, Trieu Da then raised his army to attack Au Lac. An Duong Vuong relied on his crossbow, did not prepare anything, until the enemy army got close to the foot of the citadel, then took out his crossbow to shoot, but it was no longer effective. An Duong Vuong then put My Chau on his horse and ran south.
Running to Mo Da mountain (in Dong Thanh district, Nghe An province) near the seashore, the king saw the enemy chasing too fast, he prayed to Kim Quy to come to his rescue, Kim Quy came up and said: "The enemy is sitting behind the king!" An Duong Vuong was so angry, he drew his sword and killed My Chau, then jumped into the sea and committed suicide 8.
Trong Thuy followed the goose feather trail his wife scattered, led his army to Mo Da mountain, saw his wife's dead body lying there, felt extremely sorry, hurriedly brought it back to bury, then jumped into the well in Loa Citadel and committed suicide.
Now in Co Loa village, in front of An Duong Vuong temple, there is a well, it is said that Trong Thuy died in that well. It is said that My Chau was killed because of true love and died unjustly, so her blood flowed into the sea, and the oysters that ate it turned into pearls. Whoever took the pearl and washed it in the water of the well in Loa Thanh, where Trong Thuy committed suicide, the pearl became clearer and more beautiful.
7Please do not confuse the ancient Nam Viet with the present Nam Viet of Vietnam.
8Now on Mo Da mountain, near Cao Ai commune, Dong Thanh district, Nghe An province, there is a temple to worship An Duong Vuong. There are many trees and peacocks there, so it is commonly called Cong or Cuong temple.